Autor artykułu: Dietetyk Patrycja Szcześniak
Na równowagę bakteryjną w naszych jelitach wpływa szereg różnych czynników — od sposobu porodu przez dietę, do naszego stylu życia. Pomimo świadomości negatywnego wpływu zachodniej diety i stosowania różnych używek, i tak po nie sięgamy. Nie spodziewamy się jednak, jak wielką szkodę są nam w stanie wyrządzić. Przykładem takiej używki jest alkohol. Jego spożycie jest globalnym problemem przyczyniającym się do wielu patologicznych skutków zdrowotnych. W artykule dowiesz się, w jaki sposób twój organizm może reagować na spożycie nawet umiarkowanej dawki alkoholu.
Jak alkohol wpływa na jelita?
U osób, które regularnie spożywają alkohol dochodzi do dysbiozy, która oznacza zaburzenia w składzie, proporcjach i tym samym w funkcjonowaniu drobnoustrojów wchodzących w skład mikrobioty jelitowej człowieka [14]. W dotychczasowych badaniach nie stwierdzono zależności między czasem trwania trzeźwości, a zaburzeniami w mikrobiocie. Oznacza to, że skutki spożywania alkoholu nie są tylko tymczasowe (czyli w krótkim okresie po spożyciu alkoholu), lecz długotrwałe [10]. Różnica między regularną a okazjonalną ekspozycją na alkohol jest taka, że w przypadku okazjonalnego spożycia zmiany w mikrobiocie są przejściowe i odwracalne. W przypadku ciągłego, regularnego spożywania alkoholu zmiany mogą być już nieodwracalne [8].
Jak zmienia się mikrobiota jelitowa przez alkohol? Jakie są główne zmiany mikrobioty jelitowej związane ze spożywaniem alkoholu?
Zauważalny jest przede wszystkim wyraźny wzrost drobnoustrojów z grupy Proteobacteria [5,8,11]. Może być to powiązane z nadmierną produkcją endotoksyn (lipopolisacharydów - LPS), co przekłada się na rozwój stanu zapalnego w organizmie [8]. Oprócz negatywnego wpływu na układ odpornościowy, endotoksyny powodują zaburzenia w metabolizmie glukozy przyczyniające się do rozwoju insulinooporności. Zmiany dotyczą także magazynowania energii z pożywienia w tkance tłuszczowej i tym samym spowolnienie procesów spalania tkanki tłuszczowej [2]. Charakterystyczny jest także spadek produkcji SCFA (krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych) zapewniających utrzymanie spójności bariery jelitowej w organizmie. Uważa się, że SCFA chronią przed reakcją zapalną organizmu (niwelowanie stanu zapalnego spowodowanego LPS), a niski poziom jest jedną z przyczyn powstawania chorób takich jak choroba Leśniowskiego - Crohna [2,8].
Wpływ alkoholu na rozwój SIBO
W badaniach zauważalny jest przerost bakteryjny w jelicie cienkim (SIBO) u osób, które spożywają nadmierne ilości alkoholu. Przerost bakteryjny wiąże się z nasileniem objawów ze strony przewodu pokarmowego takich jak biegunka, wzdęcia i ból brzucha [3,9,10].
Ekspozycja na alkohol i związany z tym przerost bakteryjny w jelicie wiąże się uszkodzeniem błony śluzowej i tym samym z zaburzeniami we wchłanianiu składników odżywczych. Nagłe spożycie alkoholu (nieprzewlekłe) skutkuje nieprawidłowym wchłanianiem białek, tłuszczów, węglowodanów i witamin takich jak: B1, A i składników mineralnych: cynku oraz żelaza.
Czy istnieje ,,bezpieczna dawka’’ spożycia alkoholu, która nie spowoduje rozwoju SIBO?
Dieta low FODMAP stosowana jest nie tylko przy IBS, ale także przy SIBO. W tej diecie można znaleźć niektóre alkohole w kategorii „dozwolonych w ograniczonej ilości”, czyli teoretycznie ich spożycie nie powinno powodować dolegliwości bólowych lub objawiających się ze strony przewodu pokarmowego. Czy istnieje w takim razie ‘bezpieczna dawka’, która nie spowoduje przerostu bakterii w jelicie cienkim? Wyniki badań w tej kwestii wykazują, że nawet umiarkowane spożywanie alkoholu (≥ 1 porcja/dzień u kobiet, ≥ 2 porcji/dzień u mężczyzn [6]) jest czynnikiem ryzyka dla rozwoju SIBO [3].
Czy można leczyć dysbiozę jelitową spowodowaną alkoholem i związane z nią powikłania w organizmie?
Suplementacja maślanem (czyli jednym z SCFA) podczas spożywania alkoholu, chroni w pewnym stopniu przed negatywnym wpływem tego rodzaju napojów na organizm.
Zapraszam do obejrzenia filmu o maślanie:
Kwas masłowy zapobiega rozluźnieniu połączeń ścisłych w barierze jelitowej co wpływa na zmniejszenie możliwości rozwoju chorób wątroby i innych powikłania spożywania nadmiaru alkoholu. Pomimo to, produkcja SCFA oraz ich związek z mikrobiotą jelitową tworzą złożone procesy w organizmie. Z tego powodu suplementacja maślanem i jednoczesne picie alkoholu nie spowoduje, że możemy go spożywać w nieograniczonych ilościach i unikać konsekwencji w naszym stanie zdrowia. Poprzez taką suplementację jesteśmy w stanie zniwelować część skutków powstałych poprzez spożywanie napojów alkoholowych [8].
W terapii alkoholizmu zbadano także wykorzystanie probiotyków m.in. takich jak Lactobacillus plantarum LC27 i Bifidobacterium longum LC67. Ich suplementacja znacząco łagodzi stan zapalny przewodu pokarmowego powstałego na skutek spożycia alkoholu. Dysbioza spowodowana alkoholem i wzrost poziomu endotoksyn może być leczony poprzez suplementację szczepem Lactobacillus rhamnosus GG. Zmniejsza on uszkodzenie wątroby poprzez zmniejszenie poziomu LPS i cytokiny prozapalnej – TNF- . Leczenie probiotykami jest skuteczne w leczeniu powikłań spożycia alkoholu objawiających się chorobami takimi jak zespół jelita drażliwego oraz chorób wątroby [11].
Alkohol a wchłanianie składników z diety
Chroniczne spożywanie alkoholu wpływa negatywnie na organizm m.in. poprzez zwiększone wydalanie azotu, które związane jest z nieprawidłowym wchłanianiem białek. Charakterystyczne dla alkoholików jest także obniżone wchłanianie wody powodujące nieustanne biegunki. Z powodu nieprawidłowego wchłaniania w jelitach oraz częstych biegunek zauważalny jest niedobór kwasu foliowego, witaminy B6, witaminy C oraz magnezu. U osób z powikłaniami alkoholowymi w postaci cholestazy lub niewydolności trzustki dochodzi także do zaburzeń we wchłanianiu witamin rozpuszczalnych w tłuszczach tj. witaminy A, D, E i K [9].
Czy zaburzenie równowagi jelitowej spowodowanej spożyciem alkoholu może przerodzić się w dalsze choroby?
Nieuregulowana dysbioza spowodowana spożyciem alkoholu może powodować dalsze patologie w organizmie. Wzrost endotoksyn w organizmie w połączeniu z uszkodzeniem błony śluzowej jelit powoduje, że mogą one przenikać do krwi powodując stan zapalny i uszkodzenie komórek wątroby oraz innych narządów [9]. Z czasem zaczyna rozwijać się alkoholowa choroba wątroby, a nawet marskość wątroby [1]. Choroba ta, gdy doprowadzi do zmian w strukturze wątroby powoduje, że powrót do pierwotnego stanu narządu jest już niemożliwy, a choroba w przypadku nieleczenia może dalej postępować [15]. Wraz z postępowaniem choroby wątroby wzrasta ryzyko encefalopatii wątrobowej związanej z zaburzeniami koncentracji, świadomości oraz ryzyko niewydolności nerek i możliwego krwawienia z przewodu pokarmowego [2].
Opracowanie własne na podstawie Engen, 2015 [1]
Alkoholizm a mikrobiota jelitowa
Należy przede wszystkim odróżnić alkoholizm, czyli regularne, przewlekłe spożywanie alkoholu, pomimo jego negatywnych skutków, od nagłego, nieregularnego spożywania alkoholu. Drugi termin odnosi się między innymi do ‘binge drinking’, co tłumaczy się jako spożycie bardzo dużej ilości alkoholu w bardzo krótkim odstępie czasowym. Taka forma spożywania alkoholu dotyczy przede wszystkim młodzieży w wieku do 24 lat z krajów europejskich i północnej Ameryki. Szacuje się, że co trzeci nastolatek angażuje się w taki sposób spożywania napojów alkoholowych. Wykazano, że większa liczba porcji alkoholu, spożyta podczas jednego epizodu ‘binge drinking’ ma wpływ na większe zmiany w składzie i funkcjonalności mikrobioty jelitowej [13].
Inną formą spożywania alkoholu jest jego przewlekła konsumpcja w bardzo dużej ilości. Osoby, które spożywają napoje alkoholowe w ten sposób określa się mianem ‘heavy drinkers’. Badania potwierdzają, że taki typ osób ma znacząco zmienioną ilość i jakość drobnoustrojów wchodzących w skład mikrobioty jelitowej. Spożycie 338 g etanolu dziennie co stanowi około 22 kufli piwa (330 ml), 22 kieliszków wina (120 ml) lub 22 kieliszków wódki (30 ml) wiąże się z silnymi dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego. Obejmują one od bólu brzucha przez wzdęcia i biegunkę, aż do mdłości. W przewodzie pokarmowym zauważalna jest ogromna zmiana – dochodzi do przerostu bakteryjnego w żołądku i dwunastnicy. Spowodowane jest to prawdopodobnie upośledzeniem w produkcji kwasu żołądkowego i opóźnieniem opróżniania żołądka na skutek tak dużej konsumpcji napojów alkoholowych [7].
Podsumowanie
Alkohol jest używką, po którą sięga nawet 80% dorosłych [2]. Ma on niekorzystny wpływ na nasz organizm. Jego spożycie skutkuje zaburzeniami w mikrobiocie jelitowej oraz dalszymi powikłaniami ze strony całego układu pokarmowego. Zaburzenia dotyczą przerostu w żołądku, dwunastnicy, jelicie cienkim i chorób wątroby. Regularne spożywanie alkoholu może nieodwracalnie zmieniać stan naszej mikrobioty i tym samym stan naszego zdrowia. Należy podjąć kroki, aby zadbać o stan naszych jelit a pierwszym z nich powinno być ograniczenie spożywania alkoholu.
Bibliografia:
1. Engen PA, Green SJ, Voigt RM, Forsyth CB, Keshavarzian A. 2015. The Gastrointestinal Microbiome: Alcohol Effects on the Composition of Intestinal Microbiota. Alcohol Res. 37(2):223-36 2. Stachowska E., Banasiewicz T., Biliński J., Drozd A., Eder P., Folwarski M., Gudan A., Hałasa M., Jakubczyk K., Janda K., Karakuła-Juchnowicz H., Karwowska Z., Kaźmierczak-Siedlecka K., Komorniak N., Kościółek T., Liśkiewicz P., Łabaj P.P., Łoniewski I., Maciejewska-Markieiwcz D., Marlicz W., Mruk H., Muszyńska B., Niezgódka-Klósak A., Róg J., Samochowiec J., Skonieczna-Żydecka K., Waśko-Czopnik D., Wroński M., Wunsch E. 2022. Żywienie w zaburzeniach mikrobioty jelitowej. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa.
3. Gabbard SL, Lacy BE, Levine GM, Crowell MD. 2014. The impact of alcohol consumption and cholecystectomy on small intestinal bacterial overgrowth. Dig Dis Sci. Mar;59(3):638-44. doi: 10.1007/s10620-013-2960-y.
4. Lee E., Lee J. 2021. Impact of drinking alcohol on gut microbiota: recent perspectives on ethanol and alcoholic beverage, Current Opinion in Food Science, Volume 37, Pages 91-97, https://doi.org/10.1016/j.cofs.2020.10.001.
5. Bull-Otterson L, Feng W, Kirpich I, Wang Y, Qin X, Liu Y, Gobejishvili L, Joshi-Barve S, Ayvaz T, Petrosino J, Kong M, Barker D, McClain C, Barve S. 2013. Metagenomic analyses of alcohol induced pathogenic alterations in the intestinal microbiome and the effect of Lactobacillus rhamnosus GG treatment. PLoS One. 8(1):e53028. doi: 10.1371/journal.pone.0053028.
6. Department of Agriculture and U.S. Department of Health and Human Services. Dietary Guidelines for Americans, 2010. 7th Edition, Washington, DC: U.S. Government Printing Office, December 2010.
7. Hauge, T., Persson, J., & Danielsson, D. 1997. Mucosal Bacterial Growth in the Upper Gastrointestinal Tract in Alcoholics (Heavy Drinkers). Digestion, 58(6), 591–595. doi:10.1159/000201507
8. Bjørkhaug ST, Aanes H, Neupane SP, Bramness JG, Malvik S, Henriksen C, Skar V, Medhus AW, Valeur J. 2019. Characterization of gut microbiota composition and functions in patients with chronic alcohol overconsumption. Gut Microbes. 10(6):663-675. doi: 10.1080/19490976.2019.1580097. Epub 2019 Mar 20. PMID: 30894059; PMCID: PMC6866679.
9. Bode, C., and Bode, J. C. 2003. Effect of alcohol consumption on the gut. Best Pract. Res. Clin. Gastroenterol. 17, 575–592. doi: 10.1016/s1521-6918(03)00034-9
10. Vassallo, G., Mirijello, A., Ferrulli, A., Antonelli, M., Landolfi, R., Gasbarrini, A. and Addolorato, G. 2015. Review article: alcohol and gut microbiota - the possible role of gut microbiota modulation in the treatment of alcoholic liver disease. Aliment Pharmacol Ther, 41: 917-927. https://doi.org/10.1111/apt.13164
11. Chen G, Shi F, Yin W, Guo Y, Liu A, Shuai J and Sun J. 2022. Gut microbiota dysbiosis: The potential mechanisms by which alcohol disrupts gut and brain functions. Front. Microbiol. 13:916765. doi: 10.3389/fmicb.2022.916765
12. Meroni M, Longo M, Dongiovanni P. 2019. Alcohol or Gut Microbiota: Who Is the Guilty? International Journal of Molecular Sciences. 20(18):4568. https://doi.org/10.3390/ijms20184568
13. Carbia C., Bastiaanssen T.F.S., Iannone L.F., García-Cabrerizo R., Boscaini S., Berding K., Strain C.R., Clarke G., Stanton C., Dinan T.G., Cryan J.F. 2023. The Microbiome-Gut-Brain axis regulates social cognition & craving in young binge drinkers. eBioMedicine 2023; 89: 104442. https://doi.org/10. 1016/j.ebiom.2023
14. Panasiuk A., Kowalińska J. 2019. Mikrobiota przewodu pokarmowego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL; Warszawa.
15. Szymańska M., Prystupa A., Koprianiuk-Sowińska A., Schabowski J., Mosiewcz J. 2011. Alkoholowa choroba wątroby w praktyce lekarskiej. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu. Tom 17, Nr 3, 148-154.
Comentarios